e mërkurë, mars 22, 2006

Operacioni, Hamit Matjani përballë Kadri Hazbiut në malet e Lurës



Mark Dodani

DokumentiMesnatën e 30 prill-1 maj 1953, në masivet pyjore të Lurës, në vendin e quajtur “Guri i Vashës”, sipas lojës së përgatitur nga zbulimi e kundërzbulimi shqiptar, parashutoi i arratisuri dhe i shumëkërkuari Hamit Matjani, eksponent i “Ballit Kombëtar” dhe drejtues i disa grupeve të armatosura në Shqipëri pas ikjes në arrati. Misioni i Matjanit ishte përgatitur dhe mbështetej nga CIA amerikane, koloneli Xhon, që në rastin konkret ranë në grackën e sigurimit shqiptar(Arkiva e Ministrisë së Punëve të Brendshme. Dosja “H. Matjani)Kush ishte Hamit Matjani Hamit Matjani, njeri trim dhe i zgjuar, ishte nacionalist i njohur dhe një nga krerët e organizatës “Balli Kombëtar”, organizatë e cila që gjatë luftës e pas çlirimit, nuk ishte dakord dhe kundërshtoi kursin lindor të qeverisë shqiptare. Më 29 nëntor 1944, duke qenë i bindur në idealet e tij, por dhe për të evituar përballjen me gjyqet e pushtetit të ri, ashtu si shumë nacionalistë, Hamit Matjani iku në perëndim. Që nga vitet e para të pasçlirimit e deri më 1 mars të vitit 1953, Matjani, në përbërje e në drejtim të grupeve të ardhura nga jashtë, pati disa përballje të armatosura me shërbimin sekret shqiptar, por arriti të mos bjerë në dorë të tyre. Mesnatën e 30 prillit, duke aguar 1 maj i vitit 1953, Matjani bie në grackën e shërbimit sekret shqiptar në malet e Lurës dhe përballet me Kadri Hazbiun. Më pas bëhet protagonist i vazhdimit të lojës së kurdisur nga sigurimi i shteti me agjenturat e huaja.Dekada e vështirë Depërtimi, përparësia e sigurimit ndaj grupimeve nacionalistePakënaqësia e grupimeve nacionaliste brenda e jasht vendit,të mbështetura nga shtete përëndimore e qarqe të interesuara për ndryshimin e kursit politik të Shqipërisë në dekadën e parë të pas çlirimit,solli nevojën e organizimit të tyre dhe hedhjen në aktivitete praktike.Nga ana tjetër,shteti i ri shqiptar që tashmë e rreshtoi veten në kampin e lindjes,nisi fuqizimin e ushtrisë dhe veçanërisht të forcave të ndjekjes e shërbimit inteligjent,i quajtur ndryshe sigurimi i shtetit. Nëpërmjet depërtimeve të oficerëve të këtij sigurimi në grupimet kundërshtare që vepronin në male,në periferi të qëndrave urbane apo që vinin nga jasht vendit,sigurimi i shtetit,krahas përballjes direkte,i dha përparësi neutralizimit të kundërshtarëve me këto forma.Pikërisht, në një nga këto raste,sipas një skenari të përgatitur nga shërbimi inteligjent shqiptar nën drejtimin e Kadri Hazbiut,bie në grackë dhe nacionalisti i njohur Hamit Matjani. Mark Dodani,një prej oficerëve të shërbimit inteligjent shtetëror të asaj kohe,pjesmarrës direkt në këtë operacion të organizuar në pyjet e Lurës në Dibër,sjell detaje të pa thëna të përballjes me të famëshmin Matjani,rënjen e tij në grackën e përgatitur,takimin e Matjanit me Kadri Hazbiun,si dhe vazhdimin e skenarit,tashmë dhe me një “pjestar” të ri të grupit, Hamit Matjanin.Referuar dokumentave të arkivës së ministrisë së Brëndëshme,një pjesë e të cilave ende të pa publikuara,mësohet se me skenare të tilla të përgatitura nga sigurimi i shtetit, u mashtruan dhe u neutralizuan shumë persona apo grupime nacionaliste që ktheheshin nga arratisja me mendimin se gjenin një klimë të mirë për të ndërmarr hapat e duhura për ndryshimin kursit të Shqipërisë drejt përëndimit. Është një duel i gjatë nervash,skenarësh,përballje të armatosura,me viktima nga të dy palët...E megjithë sfidën dhe koston,fitorja për disa dekada të ardhëshem,qëndroi në anën e pushtetit të ri të dal nga lufta ..Nga Kujtim BoriçiNesër do të lexoni:-Ngjarja që njohu Mark Dodanin me Kadri Hazbiun dhe fillimet e karierës së Dodanit në shërbimin inteligjent shqiptar.-Thirrja nga Kadri Hazbiu dhe përgatitja e depërtimit të Dodanit mes grupeve kundërshtare që vepronin në ilegalitet.-Përgatitja nën drejtimin e Kadri Hazbiut e “Grupit Special” për depërtim tek kundërshtarët në zonën e Elbasanit.PërballjaVijon nga numri i kaluar)Hamit Matjani, një eksponent i njohur që gjatë luftës në radhët e nacionalistëve dhe kundërshtar i njohur i regjimit të ri që u vendos në Shqipërinë e pasluftës, në disa përballje të forcave të shërbimit sekret shqiptar me grupet që ai (Hamiti) kryesonte, falë inteligjencës, përgatitjes dhe njohjes së terrenit, kishte mundur të evitonte rënien në grackë. Por përballja e radhës që u përgatit nga agjentura shqiptare në masivet e Lurës në Dibër, ku u hodh me parashutë nga ajri, do të shënonte kapjen e tij. Operacioni i suksesshëm i shërbimit sekret shqiptar do të befasonte jo vetëm të njohurin Hamit Matjani, por dhe CIA-n amerikane që kishte përgatitur grupin dhe mbështeste misionin e tij. Nata e “Grackës” për Hamit MatjaninIshte mbrëmja e 30 prillit 1953, një natë e bukur dhe e freskët kur grupi ynë i shërbimit sekret shqiptar ishte vendosur në pyjet e Lurës në Dibër, pikërisht në vendin e quajtur “Guri i Vashës”. Ishin marrë në detaje të gjitha masat, kishte përfunduar rakordimi i plotë e i saktë me kolegët tanë të depërtuar mes nacionalistëve në mërgim. Pritej hedhja nga ajri e të njohurit Hamit Matjani. Duke njohur përgatitjen dhe aftësitë e kundërshtarit, falë të cilave ai kishte dalë i suksesshëm në disa përballje të tjera, ndonëse masat tona ishin maksimalisht të plota, ne grupi zbatues i këtij plani ishim të shqetësuar për të papriturat që mund të dilnin në realizimin e detyrës. Realizuesit direkt të kapjes së Hamit Matjanit isha unë me Asim Alikon (Hero i Popullit), të mbështetur dhe nga kolegë të tjerë, ndërsa afër nesh, po në pyjet e Lurës, ishte e na ndiqte në çdo veprim Kadri Hazbiu. Ai priste fillimin e realizimit të operacionit në një çadër të ngritur në një vend të pa dukshëm mes masivit pyjor me pisha. Ishte përcaktuar vendi ku do të hidhej me parashutë Hamit Matjani, kishim fiksuar mënyrën e komunikimit (parullë-kundërparullë) dhe disa variante të kapjes gjallë të desantit, në përputhje me situatat që do të përballeshim. Ishin minuta e orë vendimtare.Hedhja me parashutë e MatjanitIshte rreth mesnata, kur ashtu siç prisnim, nga një aeroplan që fluturoi mbi ne, me parashutë u hodh Hamit Matjani. Kishte mbërthyer për trupi një automatik amerikan të shkurtër të tipit “Tomson”, gati për zjarr. U përballëm në distancë me njëri-tjetrin. Në atë pozicion siç ishte, Matjani kërkon parullën. “Burreli!”- i përgjigjet Asim Aliko. I kërkojmë kundërparullën dhe ne. “Berati!”- përgjigjet Hamit Matjani. Pas gati dy orësh Hamit Matjani u kap befasisht. Nuk i treguam se kush po e çarmatoste. Legjenduam sikur ishte e domosdoshme të paraqitej para “Besnikut” i çarmatosur. ”Besnikun” (Kadri Hazbiun), ai e njihte si emër që nga viti 1949 në grupet Cekin-Dushar, i cili, sipas legjendave, drejtonte “Komitetin Qendror” të Frontit të Rezistencës. Në ecje e sipër, siç do të mësonim më pas, Hamiti meditonte”. Të pata thënë mister Xhon! Shqiptarët nuk i ke njohur, nuk janë ashtu si kujton!”Ashtu, i shoqëruar, Matjani hyri në çadrën ku e priste Kadri Hazbiu. “Mirë se na urdhërove Hamit Matjani”, -uroi Kadri Hazbiu. “Ju lumtë!”- u përgjigj Hamiti në vend të fjalës “Mirë se ju gjeta!” “Po të prisnim së bashku me kapedan Zenelin!”- i tha Kadriu Hamit Matjanit. Në këto çaste Hamiti nuk e humbi burrërinë e toruan dhe iu kthye: ”Kuptoj qartë. Rëndësi ka që ju po luani me CIA-n amerikane. Koloneli i tyre, Xhoni, më çoi në dorën tuaj!” Unë dhe Asim Aliko, të pranishëm dhe në këtë ballafaqim, dëgjonim me vëmendje këtë përballje. “Si do t’ia bëjmë që kjo luftë shqiptar me shqiptar të marrë fund një herë e mirë!” -nënqeshi hidhur Kadri Hazbiu. Vazhdimi i lojësKapja e Matjanit u mbajt në heshtje dhe lojërat me dërguesit vazhduan. Të tjera grupe erdhën. Kjo heshtje pësoi krisje të rëndë në nëntor të vitit 1953, kur u godit me artileri në malet e Bizës aeroplani i CIA-s, pilotuar nga një oficer i lartë me gradën nënkolonel, dikur me emër në ushtrinë naziste. Kjo krisje çoi në gjyqin publik në maj 1954 të zhvilluar në ish-kinemanë me emër “Barrikada”. CIA, pa përjashtuar anglezët dhe mbështetësit e tyre nga fqinjët tanë, bënë presion me hedhjen e mijëra fletushkave nga ajri.(Vijon në numrin e ardhëshëm)